26 lutego 1784 roku Cesarz Józef II nadał dla Podgórza prawa miejskie. Od tego czasu przez wiele, wiele lat było niezależnym i prężnie rozwijającym się miastem, z oddzielnymi władzami i coraz większą liczbą mieszkańców. Dopiero w 1915 r. zostało na stałe połączone z Krakowem.
Nowe miasto zostało założone pod Górą Lasoty (dziś Wzgórze Lasoty), stąd pochodziła jego nazwa Podgórze (pod górą). Przemawiało za tym wyborem korzystne położenie na skrzyżowaniu dróg i szlaków handlowych prowadzących do Krakowa, Wieliczki, Skawiny, bogactwo naturalne, bliskość Wisły. Udogodnienia wprowadzone patentem cesarskim z 1781 roku przyciągnęły rzemieślników i kupców, co bardzo wpłynęło na rozwój miasta.
„Cesarz obiecał liczne udogodnienia, m.in. bezpłatne nadanie gruntu na własność, pomoc przy budowie domu murowanego oraz wsparcie finansowe. Nowo wybudowane domy zwolnione były przez 30 lat od podatków państwowych i przez 10 lat od opłat miejskich. Wszyscy obywatele miasta i członkowie ich rodzin byli zwolnieni z poboru do wojska. Mieszkańcy miasta mieli czynne i bierne prawo wyboru władz miejskich, „gdy przyjmą prawo miejskie”. Podgórze, mimo iż położone na krańcach monarchii austriackiej, za to na skrzyżowaniu ważnych szlaków komunikacyjnych, zostało uznane przez aktywnych mieszkańców cesarstwa austriackiego za dobre miejsce do zamieszkania” (żródło: Archiwum Narodowe w Krakowie).
Podgórze miało własny herb i szybko stało się konkurencją handlową dla Krakowa. Na jego grunt przeszczepiono także najlepsze osiągnięcia z dziedziny nauki i techniki. Powstawały nowoczesne zakłady, budowano nowe drogi oraz skwery i parki dla mieszkańców. Bardzo dbano także o estetyczny wygląd nowego miasta i funkcjonalność dla mieszkańców:
„Inżynier miejski nadzorował przydzielanie parcel budowlanych, zatwierdzał projekty domów i pilnował ich realizacji. Aby uniknąć pożarów, domy nakazano stawiać z kamienia bądź cegły. Potrzebne materiały można było uzyskać za pośrednictwem urzędu cyrkularnego, który oferował je po korzystnej cenie wraz z możliwością odroczenia spłaty. Przepisy regulowały wygląd kominów, dachów i rynien. Określały szerokość frontów i wielkość okien dla budynków stawianych przy głównych ulicach. Solidne mury dolnych pięter miały stanowić podstawę pod ewentualną nadbudowę”. (źródło: Archiwum Narodowe).
Na terenie Podgórza panowała wolność wyznaniowa, więc obok katolików, żyli także ewangelicy i Żydzi. Wszyscy na równi uczestniczyli w życiu publicznym. Bardzo dobrze rozwijał się handel. Podgórze było także atrakcyjne pod względem dostępu do dóbr naturalnych, np. krzemienia do wyrobu narzędzi, czy wapnia do budowy i przemysłu chemicznego. Do kontaktów handlowych z Krakowem wykorzystywany był Most Wielicki, który jednak uległ zniszczeniu w pożarze. W latach 1844–1850 u wylotu ulic Mostowej i Gazowej (obecnie Brodzińskiego) wybudowano stały most projektu inż. Tomasza Kutschery. Oficjalnie noszący imię cesarza Franciszka Józefa, a przez mieszkańców zwany mostem Podgórskim, został wzniesiony z drzewa modrzewiowego na murowanych filarach, przy pomocy nowoczesnej maszyny parowej. Pomiędzy nim a dworcem Kolei Karola Ludwika w Krakowie kursowały pojazdy komunikacji zbiorowej – omnibusy (1867) i tramwaj konny (1882).
Mieszkańcy miasta Podgórza tłumnie uczestniczyli w imprezach masowych, np. w obchodach Rękawki, czyli festynie odpustowym odbywającym się w trzeci dzień Świąt Wielkanocnych na Wzgórzu Lasoty. Podczas tych imprez bardzo modne było wspólne fotografowanie się. Miasto dbało także o bezpieczeństwo. W połowie XIX w. rozpoczęto budowę fortyfikacji, wtedy m.in. kopiec Krakusa został otoczony fortem i głęboką fosą, oraz na Krzemionkach Podgórskich wzniesiono dwie tzw. „baszty maksymiliańskie”. Na wzniesieniach wybudowano forty m.in. w Prokocimiu, Rajsku, Wróblowicach, Skotnikach, Pychowicach, Budzowie.
W 1809 roku w wyniku traktatu pokojowego z Schönbrunn miasta: Kraków, Podgórze i Wieliczka wraz z otaczającymi je terenami włączone zostały do Księstwa Warszawskiego, ale w 1815 roku Kongres Wiedeński zdecydował o podziale ziem Księstwa Warszawskiego – odłączył Podgórze, które wróciło do Austrii. W 1913 roku Prezydent Krakowa Juliusz Leo określił Podgórze jako „perłę w pierścieniu gmin Kraków otaczających”, a dwa lata później Podgórze zostało na stałe przyłączone do Krakowa.
(PP)
Ważne daty:
1832 – budowa kościoła parafialnego i powstanie Rynku Podgórskiego
1896 – z inicjatywy Wojciecha Bednarskiego założono park miejski na terenie byłego kamieniołomu
1891 – powołano towarzystwo Sokół, które miało rozwijać kulturę fizyczną
1893 – zakłada się Mały Rynek Podgórski (dziś plac Bohaterów Getta)
1884 – stacja Podgórze, od 1885 – nosząca nazwę Podgórze-Płaszów, została zlokalizowana 1,5 km od Rynku Podgórskiego
1905 – powstaje Uzdrowisko Matecznego
