Rozmowa z prof. MONIKĄ BOGDANOWSKĄ, Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków
– Ma Pani opinię fachowca jeśli chodzi o zabytki. Dlatego nie zdziwiliśmy się, że powierzono Pani stanowisko Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Jaka była pierwsza Pani decyzja?
– Tych pierwszych decyzji było kilka. Między innym wszczęcie postępowania z urzędu o wpisanie do rejestru kilku zabytków, o których wiem, że jeśli tego nie zrobimy, to przestaną istnieć.
– Jakie to są zabytki?
– Póki nie zostanie zakończone postępowanie, nie mogę podać szczegółów, w każdym razie są to obiekty z terenu Krakowa.
– Jaką ma Pani wizję swojej pracy, co chciałaby Pani zmienić, co osiągnąć?
– Jestem przygotowana na to, że moja wizja pracy mocno zderzy się z realiami. Ale na pewno zależy mi na lepszej komunikacji ze społeczeństwem, wymianie informacji, otwarciu urzędu na nowe zagadnienia, kompetentne osoby i środowiska. To bardziej wyzwanie cywilizacyjne, bo cały nasz świat się zmienia, funkcjonuje inaczej, tkwienie urzędu w tym co było, nie ma już sensu.
– Jest Pani znaną aktywistką miejską, twórczynią portalu „Nasze miasto w naszych rękach”, zabiera Pani głos w ważnych sprawach dla Krakowa i mieszkańców. W rejonie, gdzie ukazuje się nasza gazeta jest Pani znana z walki o tereny zielone, poznaliśmy się podczas walki o Park Duchacki.
– Tak, bliskie mi są te tematy. Na pewno jest to kwestia tworzenia takiego jakby parasola ochronnego, związanego z wpisami obszarowymi do rejestru zabytków, dzięki czemu można mieć coś do powiedzenia przy tworzeniu planów zagospodarowania przestrzennego i uzgadnianiu inwestycji. Rozmawiamy o Krakowie, ale trzeba wziąć pod uwagę całe województwo, a tutaj tych problemów i dylematów jest całe mnóstwo.
– W Krakowie chyba najmocniej ścierają się interesy inwestorów z działaniami aktywistów miejskich reprezentujących stronę społeczną.
– To jest kwestia tego, że tutaj są największe pieniądze, opłaca się inwestować, ale tutaj też są pieniądze, żeby te zabytki chronić, dofinansować ich remonty i konserwację. Natomiast są też obszary ubogie, gdzie pieniędzy brakuje na zupełnie proste sprawy. Ja myślę, że moja troska skieruje się głównie w tamte miejsca.
– Na forach społecznościowych, gdzie jest Pani obecna, są poruszane interwencyjne tematy dla konserwatora zieleni, przestrzeni, zabytków… Ale aktywni są nieliczni mieszkańcy, zdaje się, że większość jest na to obojętna. Podziela Pani to zdanie?
– Jest tak, jak jest. Nie można tego przeceniać, ani nie doceniać. Kiedy ruszyła pierwsza taka akcja na Facebooku, gdy chodziło o ratowanie mozaiki na budynku Biprostalu, prowadziło ją kilka grup, poparcie było ogromne, zbierane były podpisy, ludzie poświęcali swój czas siedząc w różnych miejscach. To pokazało, że danie tylko lajka w internecie nie jest jednoznaczne z zaangażowaniem w daną sprawę. Ja z mojego doświadczenia w różnych akcjach oceniam, że to jest tak 2 do 3 proc. osób, na które można liczyć, że jak przyjdzie co do czego, to one się włączą i coś zrobią. Takie są realia i ja tego nie oceniam, tylko przyjmuję do wiadomości.
– Jak ocenia Pani stan krakowskich i małopolskich zabytków? Jakie ma Pani narzędzia, aby je chronić? Co trzeba zmienić?
– Bardzo dużo zależy od przepisów prawa, ustawa którą mieliśmy, formułowała pewne założenia, nakładała pewne obowiązki, ale nie dawała środków, aby je egzekwować, brakowało konkretnych rozporządzeń. Teraz to się znacznie poprawiło, mamy na przykład możliwość nakładania kar, jeżeli ktoś niszczy zabytek, takiej możliwości wcześniej nie było, możemy pewne zalecenia skrupulatniej egzekwować… To jest jednak kwestia urzędu, natomiast dla mnie sprawą podstawową jest wola ludzi, do których de facto te zabytki należą, mam na myśli przede wszystkim społeczności. Bo bez ich poparcia, bez ich chęci, wbrew nim nic nie zrobimy. Dobrym przykładem Zakopane, gdzie jednostkowy interes, osobisty zysk jest przedkładany nad dobro wspólne, co jest paradoksalne, bo wydawałoby się, że na Podhalu jest najsilniejsza tożsamość regionalna. Ale równocześnie jest też taka przewrotność góralska, że każdy rządzi swoim.
– Jest Pani urzędnikiem państwowym, a nie samorządowym. Jak wyobraża sobie Pani współpracę z władzami miasta?
– To jest kwestia kontaktów interpersonalnych, ludzie są różni, pewne sprawy są dla nich ważne, inne mniej istotne. Z jednym jest się łatwiej porozumieć, z innym trudniej. Ja ze swej strony dołożę starań do dobrych relacji, bo nie chodzi o to, aby coś forsować na siłę, lecz o wzajemną chęć współpracy.
– Jaki jest stan konserwacji zabytków w Polsce? Z kim chce Pani współpracować, na kim się wzorować?
– Jestem jeszcze przed takim spotkaniem, na którym poznam wszystkich konserwatorów wojewódzkich. Jeżdżę po Małopolsce i po kraju i uważam, że Polska jest niezwykle piękna, są miejsca, które budzą mój zachwyt. Są jednak pewne ułomności, wynikające na przykład z braku kształtowania krajobrazu i planowaniem przestrzennym. Ale wszędzie spotykam ludzi, którzy kochają swój region i troszczą się o niego.
– Jakie miejsca w Małopolsce i w Krakowie są Pani szczególnie bliskie?
– Na ziemi krakowskiej to rejon żywiecczyzny, która niestety nie jest pod zarządem Województwa Małopolskiego, bo ten sięga do Suchej, z którą związana jest moja rodzina. Jeśli chodzi o Kraków, to Piasek, który budzi też moje pasje badawcze.
– Jest Pani córką Profesora Janusza Bogdanowskiego, który był wielkim autorytetem, znanym architektem i urbanistą, popularyzatorem sztuki ogrodowej. Jaką tradycję przekazał Pani, jakie wartości?
– Na pewno była to najważniejsza postać w moim życiu i to kim jestem, zawdzięczam jemu i mamie, która także była konserwatorem dzieł sztuki. Tych wartości było wiele i trudno wybrać te najważniejsze. To są pewne życiowe imponderabilia i wszystkie miały dla mnie znaczenie.
– Proszę powiedzieć, jaki jest Pani ulubiony artysta?
– Nie będą tu bardzo oryginalna, ale Stanisław Wyspiański, który był człowiekiem o ciężkim charakterze, ale powiedział kilka zdań, które są także trochę moim mottem. Wedle opisów on generalnie bardzo nie lubił, jak ktoś do niego przychodził do pracowni i zawracał mu głowę. Ale gdy ktoś przyniósł mu rośliny, proste polne zioła, to on łagodniał, wpadał nad nimi w zachwyt. Często powtarzał: „Natura, natura, wszystko natura!”. Wyspiański też powiedział, że „Artysta musi umieć rysować, a gdy to potrafi, wszystko mu wolno”, czyli poradzi sobie ze wszystkim. A to wiąże się z moją wcześniejszą drogą życiową, bo byłam przez dwadzieścia lat nauczycielem rysunku. Rysunek uczy wrażliwości i otwarcia na świat. Jest bardzo ważny w moim życiu.
– Co Pani najbardziej ceni?
– To takie wysokie C… Ale myślę, że wierność. Jak człowiek ma jakiś wytyczony w życiu cel, ma swoją drogę życiową, jest wierny swoim przekonaniom.
– Co Panią najbardziej śmieszy, a co najbardziej złości?
– Co najbardziej? Śmieszą mnie małe dzieci i małe zwierzęta, ale chyba śmieszą one wszystkich. Generalnie lubię przyrodę, w niej znajduję wiele radości… A co mnie złości? Bezmyślność, gdy ktoś coś robi bez namysłu i refleksji, a to w konsekwencji przynosi wielkie szkody.
– Proszę przedstawić swoją rodzinę.
– Oczkiem w głowie są dzieci: moja wnuczka Blanka i siostrzenica Pola, one nas integrują, traktują się jak siostry, lubimy patrzeć jak się ze sobą bawią.
– Podobno kocha Pani koty.
– Koty zawsze snuły się po naszym domu. Kocham też ptaki, ale nie wyobrażam sobie ich w domu, to musi być dla nich okropne.
– Jak Pani spędza wolny czas?
– W wolnych chwilach lubię pracować (śmiech)… Mam swoje pasje, które nie kończą się po wyjściu z pracy, są jej kontynuacją. Ale proszę nie myśleć, że to pracoholizm…
– Dziękujemy za rozmowę i życzymy powodzenia.
Rozmawiali: Jarosław Kajdański i Krzysztof Duliński
fot. (Kaj)
