Do końca roku ma zostać zrealizowany kolejny etap zabezpieczenia przeciwpowodziowego Bieżanowa i osiedla Złocień. Wzdłuż Serafy powstanie 2-kilometrowy odcinek wodoszczelnych, winylowych grodzic podwyższających brzegi rzeki. Inwestycję zrealizuje Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie ze środków przekazanych przez Gminę Kraków. Trwają też prace przy budowie czterech zbiorników retencyjnych mających chronić południowo-wschodnią część miasta przed podtopieniami.
Niewielkie na co dzień potoki Malinówka i Serafa po obfitych opadach deszczu potrafią zamienić się w rwące rzeki. Nie mieszczą się wówczas w swych korytach, powodując podtopienia na terenie Bieżanowa, Prokocimia i osiedla Złocień. Prowadzone od wielu lat inwestycje przeciwpowodziowe – regulacja obu cieków, budowa suchych zbiorników retencyjnych, udrażnianie przepustów – sprawiają, że takich przypadków jest mniej, nie dochodzi już do tak dramatycznych powodzi jak przed laty. Na poczucie bezpieczeństwa mieszkających w pobliżu Malinówki i Serafy ma też wpływ opracowanie i wdrożenie systemu ostrzegania przed zagrożeniem powodziowym.
Wyższe brzegi Serafy
Wśród postulatów zgłaszanych przez mieszkańców zagrożonych terenów było także podwyższenie brzegów rzeki i poszerzenie jej koryta. Wiele osób deklarowało dobrowolne cofnięcie ogrodzenia, by konserwacja potoku była łatwiejsza, by można było pomyśleć o zwiększeniu pojemności koryta. Zadanie nie jest łatwe, gdyż Serafa i Malinówka przepływają przez tereny silnie zurbanizowane, trudno na nich o większe inwestycje.
Po rozważeniu różnych możliwości zdecydowano się na budowę wzdłuż Serafy wodoszczelnych, winylowych grodzic. Ich zamontowanie nie wymaga skomplikowanych procedur, wywłaszczania prywatnych działek, a pozwala na zwiększenie przepustowości koryta oraz chroni przed przesiąkaniem wody w dolnej części wałów.
Wody Polskie zbudowały już za 2 mln zł 420-metrowy odcinek na prawym brzegu Serafy, na wysokości osiedla Złocień. Aktualnie trwają prace poniżej zbiornika retencyjnego Bieżanów. Powstanie tu łącznie 2 km zabezpieczeń o wysokości od 0,5 do 1 m. Koszt inwestycji wynosi 10 mln zł i zostanie sfinansowany ze środków przekazanych przez Gminę Kraków.
Realizacja inwestycji jest możliwa dzięki zawartemu 11 lutego 2022 r. porozumieniu pomiędzy Gminą Miejską Kraków a Państwowym Gospodarstwem Wodnym Wody Polskie, które dotyczyło współfinansowania zadania. Gmina zobowiązała się również do wsparcia merytorycznego oraz technicznego na etapie przygotowania inwestycji.
Analizy wskazują, że po zakończeniu budowy wszystkich pięciu zbiorników retencyjnych (łącznie będą miały pojemność blisko 400 tys. m3 i zabezpieczą przed powodzią obszar o powierzchni 16,5 tys. hektarów) oraz dzięki nowej infrastrukturze możliwe będzie ograniczenie przepływów powodziowych z 27,2 m³/s na wlocie do zbiornika Bieżanów do 10,4 m³/s poniżej zbiornika.
Powstają kolejne zbiorniki retencyjne
Jak wspomnieliśmy, cały system ochrony przeciwpowodziowej południowo-wschodniej części Krakowa ma się składać z pięciu zbiorników retencyjnych. Jak dotąd funkcjonuje tylko jeden, przy kolejnych czterech trwają prace.
5 sierpnia br. Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie podpisało z firmą SKANSKA S.A. umowę na budowę zbiorników Malinówka 1 i Malinówka 2 na potoku Malinówka. Prace rozpoczęły się pod koniec września i pierwotnie planowano ich zakończenie jeszcze w tym roku. Ze względu na niekorzystne warunki atmosferyczne istnieje ryzyko przesunięcia terminu realizacji tej inwestycji do połowy 2023 r.
Jak nam przekazała pod koniec października Magdalena Gala, rzecznik prasowy RZGW w Krakowie, zaawansowanie prac na budowie zbiornika Malinówka 1 oceniane jest na 70%, zrealizowano wszystkie roboty żelbetowe na urządzeniu przelewowo–upustowym, ok. 300 m3 nasypów zapory, przełożono koryto Malinówki. Kolejne działania będą związane z pracami ziemnymi w rejonie starorzecza potoku Malinówka, montażem aparatury kontrolno-pomiarowej oraz budową dróg eksploatacyjnych wokół zbiornika.
Prace przy zbiornika Malinówka 2 są mniej więcej w połowie. Wykonawca przełożył kanalizację sanitarną i realizuje roboty związane z budową zapór. Prace ziemne w czaszy zbiornika uległy spowolnieniu z uwagi na niekorzystne warunki atmosferyczne, intensywne i ulewne opady deszczu, które spowodowały wysokie nawodnienie gruntu pobieranego z czaszy zbiornika i konieczność jego przesuszenia przed wbudowaniem. Wkrótce prowadzone będą roboty żelbetowe oraz powstanie nasyp dla drogi eksploatacyjnej.
Powstaje także zbiornik Serafa 2; prace mają się zakończyć w lutym 2023 r., jednak i w tym przypadku, z podobnych powodów jak na potoku Malinówka, istnieje ryzyko, że potrwają dłużej, do końca I kwartału 2023 roku.
Do tej pory wykonawca wyprofilował czaszę zbiornika, wykonał zaporę boczną oraz żelbetowe urządzenie przelewowo-upustowe, jak również uporządkował i umocnił koryto rzeki Serafy powyżej i poniżej wspomnianego urządzenia. Kolejnym krokiem będzie budowa zapory czołowej, ścianki szczelnej podtrzymującej nasyp kolejowy i przesłony hydroizolacyjnej. Powstanie także droga technologiczna, wykonane będzie humusowanie czaszy zbiornika i zapór oraz zostanie wybudowany automatyczny system kontrolno-pomiarowy. Na zakończenie, w ramach procedury kompensacji przyrodniczej, na terenie kąpieliska Bagry zostaną nasadzone drzewa i krzewy.
Największe obawy dotyczyły powstania zbiornika Malinówka 3. Na szczęście udało się pokonać wszystkie przeszkody i w wakacje rozpoczęły się prace także przy jego budowie. Zakończenie robót planowane jest na sierpień 2023 r., obecnie nie ma zagrożenia dla dotrzymania tego terminu.
Wykonawca jest uprawniony do prowadzenia robót budowlanych na wszystkich nieruchomościach objętych inwestycją. Jak dotąd zrealizowano część robót przygotowawczych, m.in. powstało zaplecze budowy, wycięto drzewa i krzewy na terenie zbiornika. W najbliższym czasie z czaszy zbiornika zdejmowana będzie warstwa humusu i rozpoczną się prace ziemne.
W 2023 r. powstanie urządzenie przelewowo-upustowe, czasza zbiornika wraz z zaporą czołową, drogi technologiczne, ścianka szczelna z grodzic stalowych (na prawym brzegu zbiornika), automatyczny system kontrolno-pomiarowy. W ramach uzgodnień z mieszkańcami i obowiązujących procedur wybudowany zostanie plac zabaw dla dzieci, a na terenie składowiska odpadów komunalnych Barycz będą nasadzone drzewa i krzewy.
Wartość robót zaplanowanych do wykonania w 2023 r. na wszystkich czterech zbiornikach wynosi ok. 16 mln zł.
Wiele zależy od nas
Zmiany klimatyczne sprawiają, że coraz częściej mamy do czynienia z bardzo intensywnymi, gwałtownymi opadami. Nierzadko w ciągu kilkunastu minut spada tyle deszczu, ile normalnie pojawia się w ciągu miesiąca czy dłuższego okresu; olbrzymich mas wody nie jest w stanie przyjąć kanalizacja burzowa ani koryta rzek. W tej sytuacji konieczna jest troska o czystość koryt rzek, by nic nie utrudniało spływu wód, ale i podwyższanie wałów przeciwpowodziowych, budowa grodzic poszerzających i podwyższających przestrzeń, w której wody opadowe mogą bezpiecznie spłynąć.
Nie bez znaczenia są także działania w zakresie planowania przestrzennego, tworzenia licznych przestrzeni zielonych oraz różnego typu rozwiązań retencyjnych. Wszystko po to, by wody opadowe nie spływały błyskawicznie do potoków i rzek, lecz miały się gdzie bezpiecznie gromadzić. Trzeba powiedzieć stanowcze STOP tzw. betonozie, czyli betonowanie każdego skrawka terenu. Suma nawet niewielkich działań na podwórkach domów, parkingach przy blokach czy w innych miejscach może ograniczyć ryzyko podtopień.
Liczą się też oddolne inicjatywy, włączanie się mieszkańców w rozwiązywanie problemów. Przykładem może być Stowarzyszenie Bieżanów-Prokocim STOP POWODZI, które zawiązało się w 2021 r. po kolejnych podtopieniach. Jak podkreślają jego twórcy, ich celem nie jest szukanie winnych, wytykanie błędów, ale pomaganie w szukaniu rozwiązań, mobilizowanie urzędników do działania, lobbowanie na rzecz współpracy samorządu, administracji państwowej i lokalnej społeczności oraz wskazywanie problemów, które mieszkańcy mogą sami rozwiązać, choćby kwestia zanieczyszczania Serafy, Malinówki czy Drwinki wyrzucanymi do nich śmieciami, nielegalnymi podłączeniami kanalizacyjnymi.
Dotychczasowe działania Stowarzyszenia przyniosły konkretne efekty, współpraca wszystkich podmiotów odpowiedzialnych za zapewnienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego układa się poprawnie. Trzeba mieć nadzieję, że w przyszłym roku Serafa i Malinówka faktycznie zostaną w końcu ujarzmione, że większe opady deszczu nie będą wywoływały wśród mieszkańców południowo-wschodniej części miasta obaw przed kolejnymi podtopieniami.
Krzysztof Duliński
Zdjęcia z materiałów prasowych UMK i RZGW w Krakowie
