Kraków to spokojne, „zagraniczne” wobec Królestwa Polskiego miasto. Miejsce, gdzie powstańcy mogli w miarę spokojnie wyleczyć rany, zreorganizować oddziały po klęskach, skąd napływali ochotnicy z Węgier i z Zachodu, m.in. węgierski major huzarów baron Wallisch; francuski wojskowy, organizator oddziału „żuawów śmierci”* w Powstaniu Styczniowym, wolnomularz, polski generał Franciszek de Rochebrune; dowódca ochotników włoskich, tzw. garibaldczyków, którzy wzięli udział w Powstaniu Styczniowym płk Francesco Nullo.
W mieście działał punkt werbunkowy i ekspozytura rządu. A sami Krakowianie walnie wsparli powstanie – większość poległych w bitwie pod Miechowem to studenci Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Jednym z najwybitniejszych dowódców powstania był zwierzyniecki rzemieślnik – Marcin Borelowski ps. Lelewel. To w naszym mieście odbyło się posiedzenie, na którym władzę przejął ostatni wielki dyktator – Romuald Traugutt.
Upadek zaplecza powstańczego w Krakowie w momencie, gdy ogłoszono stan oblężenia w Galicji, stał się jednym z najważniejszych czynników, które zadecydowały o upadku powstania.
Tutaj wreszcie wielu powstańców dożyło sędziwego wieku, znajdując schronienie i pracę. W Krakowie dokonał żywota najbardziej chyba znany powstaniec – Adam Chmielowski – św. Brat Albert.
Dobroczyńca Prokocimia Erazm Józef Jerzmanowski również walczył w Powstaniu Styczniowym. Mając zakaz powrotu do zaboru rosyjskiego, nie mógł wrócić do rodzinnych Tomisławic w Kaliskiem. W tym roku powstał film dokumentalny w TVP Historia pt. „Filantrop. Erazm Jerzmanowski – wielki zapomniany”.
* Żuawi śmierci – polski oddział wojskowy powstania styczniowego sformowany w lutym 1863 r. z ochotników w Ojcowie przez oficera francuskiego Franciszka Rochebrune’a na wzór żuawów francuskich. Nazwa „żuaw” pochodzi od arab. zuāwa – nazwy szczepu Kabylów. Nazwa „żuawi śmierci” wynikała ze składanej przysięgi, że nigdy się nie cofną ani nie poddadzą. Mogli tylko zwyciężyć albo zginąć.
Oprac. i foto: (Kaj)
