Co można zrobić z przeczytaną gazetą? Wyrzucić do kosza, oddać na makulaturę. Można też przedłużyć jej życie i przechować bodaj fragment. ADAM KĄDZIOŁA kolekcjonował takie wycinki przez 35 lat. Wklejał do grubego notatnika w twardej oprawie i opisywał. Tak został kronikarzem swojego osiedla.
Temat przewodni był niezmiennie ten sam: osiedle Piaski Wielkie (dziś już: Nowe), w latach 80. przedziwne miejsce – z dzisiejszej perspektywy szczególnie, typowy produkt PRL-u, nie do końca udany, wiecznie niedokończony, z licznymi usterkami chowanymi „pod dywan”.
Kto na Piaskach wtedy nie mieszkał, temu trudno będzie poczuć tamtejszą atmosferę – koślawej podłogi z lentexem w każdym mieszkaniu mrówkowca, wiecznie psującej się windy i pieszych wycieczek na dziesiąte piętro, totalnej pustyni przyrodniczej i drogi na przystanek MPK, w której można było zgubić buty.
Kto by zresztą dziś o tym pamiętał. A może jednak warto?
Lokalne historie
Kraków ma taką tradycję i historię, że trudno z nimi konkurować. Nie dla wszystkich jednak krakowian, sercem tego miasta jest na przykład Rynek. Pokazała to już Nowa Huta, o swoich korzeniach mówi coraz głośniej Wola Duchacka, teraz przyszedł czas na Piaski. Każde z tych miejsc ma swoją opowieść, której poznanie może tylko wzbogacić potencjał całego miasta.
– Dalej doklejam informacje o naszym osiedlu i sąsiedniej okolicy – mówi dziś kronikarz Adam Kądzioła, emeryt. – Ostatnio na przykład był artykuł o kontynuacji budowy sportowej hali Orła na Piaskach Wielkich. Wie Pani, jak mnie to cieszy, że coś się u nas dzieje?! Aż się klaskać w ręce chce – mówi z radością.
Lokalny patriotyzm to hasło, które wywoływane jest coraz częściej, a historie małych ojczyzn budzą wzrastające zainteresowanie. Muzeum Historyczne na przykład wśród wielu swoich celów i zadań, ma także badanie i dokumentowanie dziejów dawnych przedmieść Krakowa. Jak wiadomo, to prezydent Juliusz Leo stworzył koncepcję tzw. Wielkiego Krakowa, w której dołączył do niewielkiego wówczas miasta takie tereny jak. np. Dębniki, Krowodrza, Łobzów, Zwierzyniec, Zakrzówek z Kapelanką, Grzegórzki. Stare Podgórze jest też stosunkowo nowym nabytkiem, bo zgodziło się na przyłączenie w 1915 r., czyli niecałe 100 lat temu.
Czas na dokument
Adam Kądzioła został powołany na kronikarza przez członków Rady Osiedla Piaski Nowe mniej więcej w tym czasie, gdy budowano tu pierwsze bloki, tj. 35 lat temu. Pracował wtedy jako geolog.
– Przy moim zakładzie pracy był kiosk ruchu. Poprosiłem sprzedawczynię, żeby zatrzymywała wszystkie gazety, które zamieszczają jakąkolwiek wzmiankę o osiedlu. I każdą taką informację wklejałem do kroniki – mówi Adam Kądzioła.
Wbrew pozorom pierwsze lata nowego osiedla mieszkaniowego cieszyły się ogromnym zainteresowaniem prasy. Głównie z powodu mieszkańców, którzy zgłaszali się z interwencjami. Skarżyli się dziennikarzom, że w ich mieszkaniach stale brakuje wody albo prądu. Narzekali na usterki budowlane. Brakowało im sklepów, przedszkola i szkoły. Domagali się chodników, zieleni, łatwiejszego dostępu do komunikacji miejskiej.
„Piaski zazwyczaj kojarzą się z… pustynią. Piaski Wielkie w Krakowie w jakimś sensie na tę nazwę zasługują. Miały być dwa przedszkola, szkoła, dom towarowy, miał być kompleks kulturalny, ale… No właśnie nie ma nic. A w dodatku, jak na pustyni, brakuje wody…” – donosiła „Gazeta Południowa” w 1978 roku.
Zdjęcia do archiwum
Dzięki jego kronice dowiemy się na przykład, kiedy zapadła decyzja o budowie osiedla, którego dnia stanął na Piaskach pierwszy blok i kto się do niego pierwszy wprowadził. Wielkim atutem grubej księgi są biało-czarne fotografie, na których Pan Adam uchwycił widok osiedla z końca lat 70. i nie tylko. Niektóre zdjęcia robił z dachu bloków i łączył w panoramę.
– Kiedy się tu wprowadziliśmy, otoczenie wyglądało jak krajobraz księżycowy. Wszędzie był piasek albo błoto. Zero sklepów i zieleni. Tylko wysokie bloki i pozostałości po wielkiej budowie – opisuje.
Adam Kądzioła uchwycił także społeczników, którzy szczególnie zasłużyli się dla osiedla. Mieszkańcy sami budowali chodniki, sadzili trawę, organizowali zawody sportowe dla dzieci i dorosłych. Typy aspołeczne musiały liczyć się z naganą: „SM „Podgórze” administrująca naszym osiedlem zdaje sobie sprawę z tego jak ono jest zaniedbane. Samokrytycznie przyznajemy jednak, że postawa mieszkańców bardzo nas rozczarowała. Obecność kilkunastu na kilka tysięcy mieszkańców, nie jest imponująca. Z kronikarskiego obowiązku dodamy tylko, że oprócz krzewów, posadzono 3 drzewa kasztanowe i 12 drzew olchowych” – informowały ogłoszenia zawieszone na klatkach schodowych, wklejone potem do osiedlowej kroniki.
Dla potomnych
Na Facebooku pojawiła się niedawno informacja, że kronika Pana Adama być może w przyszłości się przyczyni do powołania Ośrodka Dokumentacji, Promocji Dziedzictwa Osiedla Piaski Nowe i Piaski Wielkie. Fragmenty tej pracy były pokazywane w klubie „Piaskownica”. O ciekawej pasji rozpisywała się także krakowska prasa.
Adam Kądzioła ma jednak nadzieję, że na tym się nie skończy i że ktoś zauważy go i doceni jego żmudną pracę dokumentalisty. I tego z całego serca mu życzymy!
Piaski Nowe i Wielkie
Piaski Nowe – osiedle Krakowa wchodzące w skład Dzielnicy XI Podgórze Duchackie. Główne ulice to Łużycka i Podedwórze, gdzie stoją dziesięciopiętrowe bloki. Realizowane są plany, żeby całe osiedle objąć monitoringiem.
Piaski Wielkie – po raz pierwszy pojawiają się w dokumentach w roku 1395, wymieniane jako Piasek. Początkowo dzieliły się na Piaski Małe i Wielkie, później stały się jedną wsią. Mieszkańcy od czasów średniowiecza trudnili się rzeźnictwem oraz produkcją mięsa i wędlin. Rzeźników z Piasków nazywano kijakami, od noszonych przez nich długich kijów, używanych do noszenia wędlin.
Paulina Polak
Zdjęcia: Jarosław Kajdański
Dodaj komentarz